نامه مهم فداحسین مالکی به رئیس جمهور دکتر حسن روحانی

حضرت حجت الاسلام والمسلمین جناب اقاى روحانى
ریاست محترم جمهورى اسلامى ایران

سلام علیکم

احتراما، همانگونه که مستحضرید هفته گذشته کمیسیون مشترک تجارى ، اقتصادى ، فرهنگى، و،،، دو کشور ایران و افغانستان در سکوت خبرى بدون هیچ دستاوردى بپایان رسید.

حضرتعالى استحضار دارید که کمیسیونهاى مشترک کشورمان باکشورهاى همسایه مهمترین رویداد تجارى و اقتصادى ، سیاسى ، و،،، محسوب میشود که به خاطر اهمیت تقریبا تمامى دستگاًهها و أرکان دو کشور در گیر مسائل و بخشهاى مختلف این کمیسیون هستند، ولى کمیسیون مشترک ایران و افغانستان بجهاتى از اهمیت خاصى برخوردار بوده است، علاوه بر محورهاى تجارى و اقتصادى ، حقوقى مرزى ، موضوعات مشترک مهمترى همچون:

الف – دریاچه و تالاب بین المللى هامون

ب – رودخانه استراتژیک هیرمند

ج – رودخانه مهم هریرود

د- بندر استراتژیک چابهار برجستگى همکاریهاى همه جانبه این دو کشور همسایه و فارسى زبان را نسبت به دیگر کشورها رقم میزند .

گفته میشود علیرغم تلاش مسئولان کشورمان ، وزیر افغانستانى از امضائ سند تنظیم شده ٨١ بندى در مقابل خبرنگاران داخلى و خارجى سر باز میزند !! متقابلا طرف ایرانى ( وزیر کشور) هم از امضا کردن سند خود دارى میکند.

با قدرى بررسى و کنجکاوى متوجه شدم که طرف افغان صرفا بایکى از بندهاى مهم سند تنظیمى یعنى ( اجرائى نمودن توافقات قبلى مقامات ارشد دو کشور در مورد : رودخانه هیرمند، دریاچه هامون و رودخانه هریرود ) موافقت نمیکند !! و آن را موکول به نظر مقامات ذیصلاح کشورش مینماید . یعنى دقیقا نسبت به حساسترین و مهمترین موضوعات سندتنظیمى !!؟

هر چند که اقدام طرف ایرانى در امضا نکردن بقیه بندهاى توافق شده ستودنى است اما باید توجه داشت که مهمترین موضوع سند چند صفحه اى همین بندیست که این سه موضوع مهم : رودخانه هیرمند. تالاب هامون. و هریرود بوده است. و الا بقیه موضوعات سند غالبا تکرارى و توجیهى و یا تاکیدیست . . .

آقاى رئیس جمهور، بنظرم اشکال مهمى در پیش نویس سند تنظیمى وجود داشته و دارد که ضرورتا دوستانمان در وزارت کشور، وزارت خارجه، وزارت نیرو ، سازمان محیط زیست و دیگر دستگاًههاى ذیربط بخوبى توجه داشته باشند که جهت استحضار اختصارا عرض میکنم :

اولا- به مصلحت منافع ملى نبوده و نیست که سه موضوع مهم و حیاتى ، تالاب هامون، هیرمند و هریرود را در غالب یک موضوع و یک بند واحد آنهم مختصر با ذکر کلمه اجرا از طرف مقابل خواستار بشویم !! . شک نکنید اگر هم بهمین صورت امضاء میشد وَیَا در آینده بشود هیچ اتفاقى نمى افتاد، بیش از چهار دهه است که دو طرف مى نشینند و میگویند وإمضاء میکنند که معاهده ١٣۵٢ اجراء شود، پس از این سالها چه اتفاقى افتاده است !؟ تنها اتفاقى که افتاده است آن طرف مرز آباد شده و میشود ، این طرف مرز که سیستان باشد بیک ویرانه تبدیل شده است .

ثانیا- حضرتعالى مستحضرید که رودخانه هیرمند شریان حیاتى سیستان یعنى همان سیستانى که سالها باهمین هیرمند أنبار غله کشور بوده است ، بدین معنى که اگر هیرمندى نباشد سیستانى هم نخواهد بود، چه بسا که شرایط فعلى و خشکسالى چند ساله. منطقه سیستان را در آستانه یک فاجعه انسانى قرار داده است. رودخانه هیرمند با سابقه تاریخى یک سند معتبر دارد که هیچ نهاد بین المللى نمیتواند منکر آن بشود ، در پروتکل ١٣۵٢ دولت افغانستان را ملزم به رعایت حق آبه جمهورى اسلامى ایران مینماید .

بگذریم که در موقع تنظیم این سند تاریخى در نزدیک به نیم قرن پیش بعلت سهل انگارى و ندارم کارى رژیم پهلوى و عناد خاص اسدالله علم مؤثرترین عنصر دربارپهلوى، به مردم سیستان جفا شد، و الا واقعیت به شکل دیگرى رقم میخورد !!

پس با داشتن همین اسناد تاریخى مؤکدا در کمیسیون تاکید شود تا سطح کمیساریاى آب را از مدیریت جزء به معاونت وزیر آب و نیرو دو کشور همچون گذشته ارتقائ داده شود، و سپس نسبت به فعال نمودن کیمیساریاى آب دو کشور که قانونا نظارت عالیه بر همه فعل الانفعالات رودخانه هیرمند در طول مسیر دارد که بایستى از هر گونه اقدامى که منجر به انحراف آب رودخانه بر خلاف پروتکل شود جلوگیرى بعمل آوردند. از جمله احداث نهرهاى انحرافى مثل نهر لشکرى که در سالهاى اخیر در مسیر رودخانه احداث شده که باعث کاهش حقابه در منطقه شده است .

ثالثا-تالاب هامون که یکى از زیباترین تالابهاى هفتگانه دنیا است که امروزه به جهنمى از ریزگردهاى کشنده براى مردم مظلوم سیستان تبدیل شده است، نجات هامون یک اراده ملى و عزم بین المللى میخواهد همانگونه که در مورد دریاچه أرومیه انجام شد .

دراین کمیسیون ترتیبى اتخاذ شود تا علاوه بر موافقت تشکیل یک کمیته مشترک دو کشور که قبلا هم توافق نسبى شده بود، بایستى پیرامون نحوه استفاده دو کشور براساس منافع مشترکشان از ابزار بین المللى وتجربیات جهانى نسبت به احیاى هامون تبادل نظر شود .

بخوبى بیاد دارم که در یکى از اجلاسهاى بین المللى از هامون بعنوان بهترین مکان براى پذیرش زیباترین پرندگان دنیا نام برده شد که میتواند علاوه بر تضمین امنیت پایدار مرزهاى مشترک دو کشور اسلامى ایران و افغانستان نیز به قطبى از صنعت توریسم که بیش از صدها هزار اشتغال براى جوانان دو کشور ایجاد کند .

علهذا موضوع دریاچه هامون که نقش حیاتى براى دو کشور دارد را نباید بسنده به یک کلمه در یک بند سند نمود .

رابعا – موضوع هریرود را که از نظر حقوقى کاملا با هیرمند و هامون متفاوت است ،باید به گونه اى دیگرى پیگیرى نمود. در مورد هریرود هیچ سابقه در وزارت خارجه دو کشور وجود ندارد.ساخت سد دوستى که افغانها نیز حساس هستند در دوره حکومت مجاهدین کلنگ احداث آن توسط روساى جمهور سه کشور ایران ،افغانستان ،و ترکمنستان بر زمین زده شد .

اینجانب در ملاقاتى که در سال ١٣٨٩ با آیت الله هاشمى رفسنجانى و استاد ربانى روساى جمهور وقت دوکشور داشتم هر دو شخصیت نسبت به ضرورت احداث سد دوستى تاکید داشتند، ولى متاسفانه هیچ سابقه کتبى از این رویداد مهم وجود ندارد .

تنهاسابقه کتبى که وجود دارد نامه اى مشترکى است به امضائ رئیس جمهور قبلى کشورمان و رئیس جمهور فعلى ترکمنستان خطاب به اقاى کرزى رئیس جمهور وقت افغانستان که پس از هماهنگى با دولت ترکمنستان ، این نامه امضاء شده دو رئیس جمهور توسط اینجانب تقدیم رئیس جمهور افغانستان شد و از دولت افغانستان خواسته شد که با تشکیل کمیته فنى بین سه کشور موافقت کنند،این تنها سابقه ایست در عالى ترین سطح که میتواند ورود خوبى براى ادامه مذاکرات فنى و حقوقى در این کمیسیون فى مابین سه کشور باشد .

در پایان از محضر حضرتعالى تقاضا میشود أوامر مقتضى به وزارتخانه هاى خارجه ، کشور، نیرو ، سازمان محیط زیست صادر فرمایند تا بر اساس منافع ملى و منطقه از ابزار موجود در جهت وادار نمودن طرف مقابل به پذیرش واقعیت هاى موجود که مختصرا بعرض رسید اقدام عاجل بعمل آوردند.

پیشاپیش از بذل عنایتى که در این خصوص خواهید فرمود سپاسگزارم.

فداحسین مالکى
سفیر سابق جمهورى اسلامى ایران در افغانستان